Παρασκευή 16 Μαΐου 2025

Ο αντίκτυπος των διαζυγίων στα παιδιά (Γράφει η Λίλια Τσούβα ) - κριτική για το "μπαμπά σου λείπω;"

 «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι γύρω από την οικογένεια και το σπίτι δημιουργούνται, δυναμώνουν και συντηρούνται οι μεγαλύτερες αρετές της ανθρώπινης κοινωνίας» διακήρυξε κάποτε ο Άγγλος πολιτικός Ουίνστον Τσώρτσιλ. Με τα λόγια του επιβεβαιώνει όσα όλοι μας αισθανόμαστε και πιστεύουμε για την οικογένεια, το πιο σημαντικό κύτταρο της κοινωνίας. Η οικογένεια ταυτίζεται με τις ρίζες μας, είναι το καταφύγιο, η ανάσα μας. Και μπορεί στην εποχή μας να λειτουργεί με νέα μοντέλα, ο ρόλος της όμως δεν αμφισβητήθηκε ποτέ. Η οικογένεια παραμένει βασικός θεσμός. Με τα μέλη της μάς συνδέουν ισχυροί βιολογικοί και συναισθηματικοί δεσμοί, ακατάλυτοι συχνά.
Είναι αλήθεια ότι στους καιρούς μας το οικογενειακό σχήμα, επηρεασμένο από τη ρευστότητα και τη συνθετότητα της ζωής, οδηγήθηκε σε μια ποικιλία μορφών και δομών που επέφερε μεταβλητότητα στις προσωπικές συνθήκες και ένα πλήθος προβλημάτων στα μέλη της. Πολλοί μιλούν για κρίση του θεσμού και αποξένωση των μελών της. Άλλοι για αποσύνθεση της κοινωνικής οργάνωσης και ηθικής. Και αναφέρονται φυσικά στα διαζύγια που αυξάνονται με καταιγιστικό ρυθμό, όπως και στην παραμέληση, και πολύ χειρότερα στην κακοποίηση, την αποξένωση από τον ένα γονέα, ένα φαινόμενο που η επικαιρότητα αναδεικνύει, οι ολοένα και πιο δραματικές ιστορίες με πρωταγωνιστές παιδιά, η οποία και εγείρει ερωτήματα ως προς την έως τώρα δεδομένη γονεϊκή αφοσίωση και αγάπη.
Ο Παναγιώτης Γκούβερης στο βιβλίο του «Μπαμπά σου λείπω» (εκδόσεις Θίνες 2025), καταπιάνεται με τις επιπτώσεις των διαζυγίων στις παιδικές ψυχές, με τους ανταγωνισμούς και τις αντιπαλότητες, τα μίση των συζύγων μετά τη ρήξη των σχέσεων ή τη διάλυση του γάμου. Αποκαλύπτει ότι το να είσαι γονιός είναι μια «τέχνη» δύσκολη. Δεν είναι εύκολο να αποφύγουν οι πρώην σύζυγοι τους προσωπικούς εγωισμούς και τα πείσματα, τον ωφελιμισμό. Τα παιδιά βαδίζουν στην κόψη του ξυραφιού, αναρωτιούνται, επιθυμούν, δεν έχουν όμως απαντήσεις.
Το βιβλίο «Μπαμπά σου λείπω» είναι χωρισμένο σε ενότητες με τίτλους: Μόνη μου, Με τον μπαμπά, Με τη μαμά, Και με τους δυο, Με τον κύριο δικαστή, Όλοι μαζί! Μέσα από σύντομες ιστορίες φέρει στην επιφάνεια τον πόνο των παιδιών, τα πολλά παράπονά τους μετά το διαζύγιο. Είναι γραμμένο με τη γλώσσα των παιδιών και καθρεφτίζει τις διαρρηγμένες σχέσεις, την υποκειμενικότητα στην αντίληψη, την κακοποίηση της παιδικής ψυχής. Τα παιδιά δεν μπορούν να συλλάβουν τον ανταγωνισμό, τη δίψα για ατομική επικράτηση, τις διαταραγμένες σχέσεις, τις εντάσεις. Υφίστανται ωστόσο τη βία, τα ενδοοικογενειακά εγκλήματα με θύματα τα ίδια. Για τα παιδιά η απουσία του ενός γονέα είναι ανυπόφορη. Δύσκολα προσαρμόζονται στις δικαστικές αποφάσεις για τακτικά ωράρια και συγκεκριμένες ημέρες επικοινωνίας. Χάνουν τη γαλήνη, την ασφάλεια, την ξεγνοιασιά, χάνουν την αγάπη και το όνειρο. Οι μεγάλοι, επικεντρωμένοι στο «εγώ» τους, το προσπερνούν ή δεν το αντιλαμβάνονται. Όμως είναι γονείς και έχουν την ευθύνη των παιδιών τους. Αντί να τους προσφέρουν μια υγιή επικοινωνία με τον άλλο γονέα μετά το διαζύγιο, τα μεταφέρουν από το ένα σπίτι στο άλλο σαν βαλίτσες, τα δωροδοκούν με παιχνίδια και χρήματα προκειμένου να λειάνουν τις δικές τους τύψεις, αλλά και την αμηχανία, το καρδιοχτύπι, τον δικό τους πόνο. Αν και το σύγχρονο κοινωνικό πλαίσιο διευκολύνει την έκφραση νέων μορφών οικογένειας, η ανεκτικότητα της κοινωνίας είναι μεγαλύτερη και η πολυμορφία δεδομένη, τα στερεότυπα θριαμβεύουν, όπως και οι ενστάσεις ως προς την ανατροφή των παιδιών ή ο ατομικισμός. Ο Γκούβερης αναδεικνύει στο βιβλίο την ευθύνη των γονέων μετά το διαζύγιο, εγείροντας την ανάγκη ενός ουσιαστικού διαλόγου, μιας παιδείας που θα προετοιμάζει κατάλληλα τους γονείς, ώστε πέρα από τους τριγμούς και τα προβλήματα στις διαπροσωπικές τους σχέσεις, να αντιμετωπίζουν το παιδί με σεβασμό. Στην εποχή μας, ανώριμες επιλογές, έντονοι ρυθμοί, ατομικισμός, σεξουαλική απελευθέρωση, πολλοί άλλοι λόγοι, έφεραν μαρασμό των συναισθημάτων, μια ηθική αλλοίωση που κλόνισε τον θεσμό του γάμου και δημιούργησε ρωγμές στις σχέσεις. Τα διαζύγια αυξήθηκαν. Οι γονείς ωστόσο δύσκολα διαχειρίζονται τον χωρισμό. Η απογοήτευση και η μελαγχολία, η εκδικητικότητα, η επιθετικότητα είναι σχεδόν πάγιες συμπεριφορές. Τα παιδιά γίνονται αποδέκτες της επιθετικής συμπεριφοράς εκατέρωθεν.
Ο Γκούβερης αφηγείται ιστορίες που συγκινούν με την αλήθεια και τον ρεαλισμό τους. Εμπνευσμένες από δικαστικές αποφάσεις, από παιδικά δωμάτια αδειανά, όπως γράφει, αυτές οι «τρυφερές ιστορίες δωματίου», έτσι τις ονομάζει, ξυπνούν ένα σημαντικό αίτημα: οι διαζευγμένοι να συνειδητοποιήσουν την ευθύνη και τον ρόλο τους μετά τη λήξη του γάμου. Να στηρίζουν τα παιδιά σαν να μην έχουν χωρίσει, να μην τα χρησιμοποιούν για ικανοποίηση του δικού τους εγωισμού, του δικού τους οφέλους, της εκδίκησης. Η μητρότητα και η πατρότητα είναι ρόλοι σημαντικοί. Από την επιτυχημένη άσκησή τους εξαρτάται η κοινωνικοποίηση και η ψυχική ισορροπία του παιδιού, η μελλοντική του πορεία, η υγιής ανάπτυξή του. Οι διαζευγμένοι γονείς οφείλουν να εξασφαλίζουν την επικοινωνία με τον άλλο γονέα. Το παιδί πρέπει να βιώνει την αγάπη και τη στοργή. Και αυτό να είναι επιλογή και επιθυμία, όχι υποχρέωση ή θυσία.
Ορισμένα από τα διηγήματα παραπέμπουν υφολογικά στο βιβλίο «Γράμματα των παιδιών στον Θεό», ένα έργο στο οποίο παιδιά έστελναν επιστολές στον Θεό. Είχε κυκλοφορήσει τη δεκαετία του 2000 και είχε καθηλώσει με την ειλικρίνεια, το ευθύβολο της παιδικής σκέψης. Παρόμοια εντιμότητα και φυσική αλήθεια διαθέτουν οι σύντομες ιστορίες του Γκούβερη, γραμμένες με τον τρόπο αυτό. Στα τελευταία του διηγήματα ωστόσο, «Κουνέλι ανά χείρας», «Γοργόνα Βελβεντού», και «Αρίσταρχος Δεκαβάλλας», ο συγγραφέας υιοθετεί τον προσφιλή του τρόπο της συλλογής διηγημάτων «Μην κλαις, ρε Γοργόνα!» (εκδόσεις Γαβριηλίδη). Φλερτάροντας και εδώ με τον εξπρεσιονισμό και τον νατουραλισμό, πλέκει ένα κλειστοφοβικό νήμα γύρω από τους ήρωες. Η παιδική κακοποίηση, οι εξουσιαστικές σχέσεις, ο κατακερματισμός των παιδικών προσωπικοτήτων, η αλλοτρίωση των γονέων, παρουσιάζονται με μονολόγους, ελλειπτικές προτάσεις. Ο εξπρεσιονισμός αναμειγνύεται με τον υπερρεαλισμό, η μυθοπλασία στρέφεται στα αντιφατικά συναισθήματα, στους μετεωρισμούς, στις παλινωδίες. Άμεσος και καθημερινός ο λόγος, χαρακτηρίζεται από επαναλήψεις και συγκινησιακή φόρτιση. Η δομή είναι θεατρική. Οι επιθυμίες, τα πάθη, τα τραύματα, περνούν συχνά μέσα από πικρό χιούμορ και λεπτή σάτιρα.
Στο έργο «Μπαμπά σου λείπω», ο Παναγιώτης Γκούβερης αντιμετωπίζοντας με έγνοια τα παιδιά των διαζευγμένων οικογενειών, αφενός κατασκευάζει έναν καθρέφτη της κοινωνίας και των παθογενειών της που τα εμπεριέχει, αφετέρου κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, απαιτώντας σύνεση και ψυχική υπέρβαση των γονέων για χάρη των ευαίσθητων παιδικών ψυχών.
 

Πρώτη Δημοσίευση: Περιοδικό Fractal, Τεύχος 221ο

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

"Το παιδί κουνέλιασε", η Αντωνία Θεοχαρίδου για το "μπαμπά σου λείπω;" στην Εφημερίδα των Συντακτών.

  Παναγιώτης Γκούβερης στο βιβλίο του με τίτλο «Μπαμπά σού λείπω; - Ιστορίες με αφορμή τη γονική αποξένωση» προσεγγίζει ένα κοινωνικό πρόβλη...